AŞIK ZÜLALİ’NİN (YUSUF KÖKTEN) HAYATI

Yusuf Zülali, 1873 yılı baharında Posof İlçesine bağlı Suskap köyünde doğdu.Sülale adları önce Şekeregil, sonra Ömergil diye anılırdı.Dedesi Hurşit, babası Abdullah’tır.Annesi de Hacıgillerin Altun Hanımdır.

Yusuf, ailenin altı çocuğundan dördüncüsüdür.İlk tahsilini köyünde yaptı.Medreseyi Digor’da okudu.Bu tarihlerde İstanbul’a Ağabeyinin yanına giderek medreseye devam etti ve Arapça-Farsça okudu.

On iki yaşlarında ikrn başınadan geçen iki rüya hadisesiyle “bade içmiş-Halk Aşıkı “olmuş ve şiir söylemeye başlamıştır.Asıl adı Yusuf, Soyadı Kökten’dir.

İlk eşi olan Pamuk Hanım Şavşat’ın Suloban/Pınarlı köyünden idi.Pamuk Hanım’ın hiç çocuğu olmadı.Zülali,1893'te Bursa'ya giderek Posof ve Artvinli 93 muhacirlerini ziyaret etti.Orada Hamidiye Ziraat Mektebi'ne girip üç sene okudu.Bir hastalık nedeniyle 1896'da memleketi Posof'a geri döndü.

1904 yılından sonra Batum-Hula ve Posof'taki mekteplerde Türkçe ve Din dersleri hocalığı yapmaya başladı.Otuzbir yaşında iken, onaltı seneden beri saz ve söz meydanlarının büyük şöhreti Zülali,"Aşıklar Serdarı" olduğunu herkese kabul ettirdikten sonra bir muallim olarak Rus boyunduruğundaki memeleketinin istiklal ve hürriyeti için var gücüyle çalışmaya koyuldu.Kars'ta bir Türk milli mektebi açılmasını ve milliyetçi çalışmaları teklif etti.

1906'da karısı Pamuk Hanım vefat etti.Daha sonra Hanak'ın Yukarı Surmal Köyünde dul bulunan Bedir adlı bir kadınla evlendi.

1909'a kadar muallimliğin yanısıra Batum'da Türkçülük ve Türk Birliği haraketlerinin yayılıp yerleşmesi için çalıştı.1910 yılında Bursa'ya oradan da Afyon'a göç etti ve Sarıçayır köyüne yerleşti.Bbası ve diğer kardeşleri de kendisinden sonra buraya gelip köye yerleştiler.

1930 yılı baharında sıla için Posof'a giden Aşık Zülali, bu yolculuğun verdiği ilhamla yanık şiirler söyledi.Altı ay zarfında Posof, Ardahan ve Çıldır'ı dolaşıp tekrar Afyon'a geri döndü.Sarıçayır köyü yakınlarındaki bir köyde bir ara imamlık yaptı.Aşık Zülali'nin bir Türkçü olduğu herkes tarafından bilinmekteydi.1940'ta Manisa Türkocağı kurucularındandır.Manisa'da, oğlunun yanında bulunduğu sıralarda bir gözündeki kararakt rahatsızlığı nedeniyle bir gözünü kaybetmiştir.

Aşık Zülali'nin Zeynel, Osman,Zarife ,Şahide ve Cemile adında beş coçuğu olmuş.Artık 83 yaşına gelen Şair, ömrünün son günlerini yaşıyordu.Eskişehir'de kızı Cemile'nin evinde bulunduğu sırada kalp krizi geçirerek 18.12.1956 tarihinde vefat etti.Cenazesi Çifteler'e getirilerek şehir mezarlığında toprağa verildi.Mezar taşında aynen şu ifadeler yer almaktadır"Halk şairi Ardahan-Posof kazası Suskap köyünde Yusuf Zülali 1873 D.-18.12.1956 Ö. Merhemeun ruhuna fatiha"

RÜYASI VE AŞIKLIĞI

Yusuf, 12 yaşında iken bir sonbahar günü Suskap'ın üstündeki Vahla(Baykent) Köyünün altında Kanlıgöl mevkiinde, harmana koşulacak camuş ve öküzleri otlatırken uyku basıyor ve "Gaflet uykusuna" dalıyor.Uyuduğu yer mezarlıktır.Bu esnada üç aksakallı ihtiyar gelip kendisine yeşil kağıt üzerinde "Zülali" yazısını okutuyor ve sır olup gidiyorlar.Bu defa gözüne bir peri kızı görünüyor.Bu kızın adı Mehriban'dır.Daha sonra Yusuf ile peri kızı arasında uzun bir diyalog geçiyor.Mehriban, daha çocuk olan Yusuf'a şöyle seslenir.

Gönül hab'da gördüğünü arzular

Kendi öz tahtının mihmanesidir

Yada düştü yaralarım sızlar

Şahım sırf ölkenin birdanesidir

Zülali'de karşılık verir.

Gözüm Mehriban'da gövlüm perişan

Bu genc-i mihnetin gam hanesidir

Didarı Süleyman vechi hurişan

Yusuf Zelha onun müptelasıdır.

.............

DOLAŞTIĞI YERLER VE KARŞILAŞTIĞI AŞIKLAR

Aşık Zülali, henüz çok genç denecek bir yaşta iken Ççevrede kudretinin yayılmasıyla doğduğu yerler kendisine dar gelmeye başladı.Bşka diyarlardaki şöhretli aşıklarla karşılaşma arzusuna düştü.

1899 yazında Ulgar Dağının Ağyar tepesindeki Sors Yayla'sında Ahıskalı Musevi-Türklerden Aşık Ahdari ile deyişti ve onu bağladı.Bu başarısında cesaret alan genç Zülali, 1890 yılının yazında, söhretini çok duyduğu Çıldırlı Şenlik ile müşaare etmek ve imtihen olmak için gizlice Çıldır'a Suhara köyüne gidip onunla karşılaşıyor.Aynı sene Ahıska, Azgur, Borcam üzerinde Batum'a giderek Ermeni şairi Kenziya ile deyişti.

1891'de Kobliyan ve Ahıska köylerini dolaştı.1892'de Şavşat ve Ardanuç köylerini gezdi.1893'te Bursa'ya gitti.Orada Aşık Zahmi, Firaki ve Sami gibi Bektaşi şairleriyle deyişerek mat etti.Posof'a gelerek Narmanlı Aşık Sümmani ile karşılaştı ve beraberce köyleri dolaştı.Yine bu yıllarda Posof/Zezezümdeli Aşık Noksani ile deyişti.Ardahan'da Hanaklı Mazlumi ve Mahzuni ile karşılaştı.